Is een gerookte makreel of een broodje rookworst net zo ongezond als een sigaret? Zijn wortels gemarineerd in rookaroma gevaarlijk? En wat is eigenlijk het verschil tussen traditioneel roken en aroma; is de een gezonder dan de ander?
De uitzending van De Keuringsdienst van Waarde zou zo maar eens het begin van een paradigmaverschuiving kunnen zijn. Net zoals het een paar decennia geleden nog de normaalste zaak van de wereld was om te roken op een vlucht, in de club, naast kinderen, en elk terras bezaaid was met asbakken (nog steeds de norm in sommige landen), kunnen we ons dat nu nauwelijks nog voorstellen.
Roken is immers hartstikke ongezond, onderzoek wijst uit dat van elke drie rokers er twee vroegtijdig sterven aan hun verslaving. Geldt dat alleen voor tabak of moeten we ons ook zorgen maken over gerookt eten? Hoe gezond zijn producten als gerookte kipfilet, gerookte zalm, amandelen of tofu eigenlijk? Daar hangt een luchtje aan…
De Keuringsdienst van Waarde dook in producten ‘met rooksmaak’ en bezocht een traditionele rokerij om achter de gevaren van rookaroma te komen.
Traditioneel roken
Roken is een bereidingswijze waarmee je de houdbaarheid van een product kunt verlengen. Voor de komst van de koelkast was dat soms noodzakelijk om vis en vlees niet te laten bederven in tijden van schaarste. Nu vinden we de rooksmaak vooral lekker.
Hoe dat traditioneel roken werkt? Voedsel hangt in de rook van smeulend hout (of rijst en thee) en gaart daardoor niet, maar krijgt wel die specifieke rooksmaak. In dit filmpje legt Eke uit hoe je thuis tofu rookt:
Rookaroma: wat is dat eigenlijk?
Omdat we zo gesteld zijn op de smaak van gerookte producten heeft de industrie iets bedacht: rookaroma.
De Keuringsdienst van Waarde legt uit hoe dat ontstaat: zaagsel en houtsnippers verbranden in een gesloten oven, waar geen zuurstof bijkomt. Je kunt het proces vergelijken met een ouderwetse houtkachel, maar dan zonder zuurstoftoevoer. Door de onvolledige verbranding ontstaat rook die wordt gekoeld. Op die manier condenseert het en verandert de rook in een vloeibare stof: ‘rookcondensaat’ oftewel rookaroma.
Je komt rookaroma tegen in allerlei producten, van rookworsten en borrelnootjes tot vegan vleesvervangers en gerookt zout. Er is overigens een verschil tussen rookaroma in vloeibare en poedervorm, in het laatste geval staat er geen ‘rookaroma’ op de verpakking, maar wordt het product aangeduid ‘met rooksmaak’.
Rook versus rookaroma: wat is gezond(er)?
Producten die zijn blootgesteld aan ‘natuurlijke’ rook, zoals gerookte zalm en paling, hangen een tijdje in een rookkamer. Bij deze bereidingswijze ontstaan kleine hoeveelheden PAK’s, legt de Keuringsdienst van Waarde uit. PAK’s zijn polycyclische aromatische koolwaterstoffen die potentieel kankerverwekkend zijn. Vergelijk het met een paar verbrande korstjes van een stuk toast of het zwartgeblakerde laagje op vlees van de barbecue.
Traditioneel gerookte producten bevatten vaak kleine hoeveelheden PAK’s, en kunnen door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid goed getest worden. Hoewel er geen PAK’s in rookaroma zitten, is het goedje niet vrij van giftige verbindingen. Sterker nog: zes van de acht onderzochte rookaroma’s bevatten genotoxische stoffen.
Rookaroma kan leiden tot onvruchtbaarheid
Onderzoeker Wim Mennes legt in de uitzending uit dat genotoxisch betekent ‘dat de stoffen schade kunnen toebrengen aan DNA-cellen, wat kan leiden tot kanker of onvruchtbaarheid’. De hoeveelheid rookaroma die fabrikanten mogen toevoegen is veel minder afgebakend en zo kun je dus ongemerkt veel gifstoffen binnenkrijgen. Of de wetgeving gaat veranderen?
Bekijk de hele uitzending van de Keuringsdienst van Waarde hier.
