Gooi al je brood de deur uit, voer het aan de vogels, schrob de broodplank en laat geen kruimel achter! Na de eerste volle maan in de lente zijn brood – maar ook pasta, granola, ofwel alle carbs – verboden in Joodse huishoudens. Het is een van de Pesach-rituelen, de Joodse equivalent van Pasen (maar dan anders).
Wat er wel gegeten wordt? Matzes! Koosjere crackers die niet veel beter smaken dan de doos waarin ze zijn verpakt. In Amerika word je doodgegooid met ‘passover matzos’, in allerlei varianten. Want als je zeven dagen lang alleen maar matzes mag eten, word je vanzelf creatief. Zo liggen er matze-chips in het schap, matze-chocolade, en zelfs matze-granola. Kuikens, paashazen, eieren en paasbroden zijn ver te zoeken.
Lees ook: hoe wordt Pasen wereldwijd gevierd? En wat wordt er gegeten?
Wat is Pesach?
Pesach is dus geen feest der herrezen Christus en evenmin van het gerezen brood, maar wat is het dan wél? Tijdens Pesach wordt acht dagen lang (zeven in Israël) de uittocht van de Joden uit Egypte herdacht. Het is een bitterzoete viering van de verlossing van de slavernij.
Op de eerste twee avonden van Pesach komen Joodse families bij elkaar, en schuiven aan tafel voor de sedermaaltijd. Het Exodus verhaal wordt voorgelezen, zoals beschreven in de Haggadah. Heeft u de Haggadah nou net niet in de kast staan? De animatie De Prins uit Egypte vat het goed samen.
Het Pesach verhaal
Het verhaal gaat als volgt: Mozes leidt zijn volk, de Israëlieten, die door de Farao als slaven gevangen worden gehouden, uit Egypte. De genadeloze Farao laat de Israëlieten pas gaan nadat God tien plagen over de Egyptenaren afroept.
Deze zijn als volgt: bloed, kikkers, muggen, steekvliegen, veepest, zweren, hagel, sprinkhanen, duisternis, en de dood van de eerstgeborenen. Ergens in het verhaal splijt God, belichaamd als Mozes, nog even de Rode Zee, zodat de Israëlieten ongedeerd kunnen oversteken.
De herdenking van het verhaal tijdens seder
Op Seder wordt dit verhaal herdacht door bittere kruiden te eten ter vertegenwoordiging van de bittere slavernij. Vier glazen wijn worden gedronken (druivensap voor kinderen) en vier vragen worden hardop gesteld (vaak door het jongste familielid). Waarbij de centrale vraag is “Waarom is deze nacht anders dan alle andere nachten?” In vier antwoorden legt men uit waarom op Pesach dingen anders worden gedaan.
Sederbord
In het midden van de tafel staat een bord met willekeurige objecten. Willekeurig zolang je het verhaal niet kent. Ze dienen als symbolen. Op het sederbord ligt een stuk matze (de vlucht uit Egypte was zo gehaast, dat er geen tijd was om het brood te laten rijzen), zeroa (schenkelbot of een kippenbotje), beitzah (ei), maror (bittere kruiden, zoals andijvie of romaine sla), charoset (lijkt op deconstructed trendy energyballs: het is een mix van noten, appels, kaneel en rode wijn en representeert de steen en cement die door de Hebreeuwse slaven gebruikt werd om de piramides in Egypte te bouwen), en karpas (een groene groente die staat voor hoop, vaak wordt hiervoor peterselie gebruikt).
Wat eet je tijdens de sederavond?
Kunnen je Joodse vrienden of familie een beetje koken, dan staat er met Pesach – na de sederceremonie – een jofel maal te wachten. De gouden kippenbouillon naar oma’s recept, met dille en grote ballen gedraaid van matzemeel (verkruimelde matzes) en schmaltz (kippen- of ganzenvet) luidt het begin. Een snuf bakpoeder is het geheim voor luchtige drijvers, in plaats van robuuste onderzeeërs. Matzeballensoep heeft het ver geschopt in New York en is niet meer weg te denken van Joodse deli-menu’s.
Na de soep komt de hele vogel op tafel. Perfect geroosterd, met sappig wit vlees verstopt onder een krakende goudbruine korst. Of nog beter: klapstuk (brisket). Langzaam gegaard in ganzenvet en volgezogen met wijn en tijm. Daar drogen je pesach-tranen van op. Erbij komen groentengerechtjes die de lente vieren. Asperges, venkel, sperzieboontjes, en knapperige salade. En de charoset maakt nu een comeback, als bijgerecht.
Wanneer begint Pesach?
Pesach start dit jaar op 5 april. Duik de synagoge in en maak nieuwe vrienden. De Joodse gemeenschap is na de tweede wereldoorlog helaas een stuk minder sterk vertegenwoordigd. Voor 1940 was tien procent van de Amsterdammers nog Joods: zo’n 80.000. Maar na de Shoah, de Jodenvervolging, kwamen er maar 15.000 terug.
Des te meer redenen om Pesach meer te vieren in Nederland. Ruil het paasbrood dit jaar in voor matze. Smeer er een dikke laag karamelpasta overheen, zoals dulce de leche, gesmolten chocolade en bestrooi het geheel met franse vlokken zeezout. Daar ga je! Lechajiem!
Bekijk ook: gravlax van zeebaars en dragon.
