Een vijzel is onmisbaar voor iedereen die graag zelf bepaalt hoe fijn of grof de kruiden, specerijen, noten en zaden mogen worden waarmee je gaat koken.
Zoveel vijzels, zoveel vormen, materialen en ook prijzen. Van graniet, porselein, hout tot zelfs metaal. Een vijzel gebruik je om droge ingrediënten als specerijen in te kneuzen of te vermalen tot (fijn) poeder. Of om zachtere ingrediënten te kneuzen en mengen tot een boemboe, pesto of guacamole.
Lees ook: hét specerijendossier
Voordeel van een vijzel
Het grote voordeel is dat je zelf kunt bepalen hoe grof of fijn je een ingrediënt stampt, kneust of maalt. En dat de smaak, geur en kleur meer vrijkomen door te vijzelen dan bij mixen of pletten.
Het materiaal van je vijzel telt
• De gladde, porseleinen vijzel is fijn om pesto of guacamole in te maken en je maakt ’m makkelijk schoon.
• Een ruwe vijzel van aardewerk of basalt werkt perfect voor het fijnmalen van specerijen, die door de ribbeltjes in het materiaal extra goed worden vermalen.
• De metalen variant heeft ook een glad oppervlak en is handig in gebruik, maar metaal kan reageren op bepaalde ingrediënten.
• Houten vijzels zien er prachtig uit, maar omdat ze vrij zacht zijn, zijn ze minder geschikt om harde of stugge specerijen in te vermalen. Bovendien neemt hout geuren op.
Welk ingrediënt moet op welk moment in de vijzel?
Als je een bumbu of currypasta maakt, is het handig om in deze volgorde de ingrediënten in de vijzel te doen:
- Hardere ingrediënten (specerijen als kruidnagels, peperkorrels, pimentbessen), noten en stugge ingrediënten (citroengras, sereh en gember)
- Zachte ingrediënten (knoflook of ui, voeg wat grof zeezout of olie toe om alles makkelijker fijn te malen)
- Vloeistoffen (olie, azijn), droge ingrediënten (gemalen komijn, trassi).
Tjobek
Wij kennen de vijzel voornamelijk als een kommetje met een stamper. Reis je naar andere delen van de wereld, dan kom je plots andere vijzelvormen tegen. Zo zijn ze in Indonesië, waar ze tjobek worden genoemd, vaak platter. Zo kun je de kruiden en specerijen beter wrijven, in plaats van stampen. Perfect voor grote hoeveelheden boemboe, of lekkere sambals. Vaak is de tjobek gemaakt van hard (maar wel poreus) vulkanisch steen. Heb je moeite om ‘m schoon te maken, of is de vijzel een beetje geel uitgeslagen vanwege de kurkuma? Gebruik dan heet water en een beetje baking soda bij het afwassen.
Molcajete
De tool (en trots) van Mexico is de molcajete: een brede vijzel met opstaande randen, die net als de Indonesische gemaakt is van vulkanisch gesteente. Wat zo fantastisch is aan een molcajete? Je kunt er de meest aromatische salsa’s, guacamole, en chilipasta’s in maken. De aroma’s en geurige oliën van de ingrediënten komen er veel beter in vrij.
Salsa uit de keukenmachine zal dus nooit zo goed smaken als salsa uit de molcajete. Ook fijn: er blijft een kleine beetje smaak achter. De volgende keer dat je de molcajete uit de kast haalt (pas op je rug! ze zijn zwaar), geef je een extra smaaklaag aan je gerecht.
Thaise vijzel
Een andere fantastische vijzel is de Thaise, gemaakt van aardewerk. Omdat hij zo verschrikkelijk groot (voornamelijk hoog) is, vliegen de specerijen er niet uit zodra je ze begint te stampen. Hij neemt wat aanrechtruimte in beslag, maar onze online redacteur Sophie Fleur wil nooit meer iets anders.
Skeppshult
Tot slot is er de Zweedse vijzel die net even anders werkt: in plaats van stampen of wrijven, draai je specerijen fijn, een beetje zoals een oude molensteen. De vijzel zelf is gemaakt van roestvrijstaal en supercompact! Hoe het werkt? Je stopt de specerijen in het onderste deel, doet de deksel erop en begint de bovenkant te draaien, alsof je een deksel op een potje schroeft.
Je nieuwe vijzel meteen gebruiken? Maak deze spruitjesstoof in tomatensaus met sinaasappel & vis in chermoula!